De Hoofdwacht

In de schaduw van de Sint-Servaasbasiliek aan de westzijde van het Vrijthof ligt de Hoofdwacht, een eenvoudig, functioneel, classicistisch en eigenlijk tamelijk onopvallend gebouw. In de zeventiende, achttiende en negentiende eeuw was hier het middelpunt van het militaire gezag in de vestingstad Maastricht gevestigd.

Hoe onopvallend de Hoofdwacht dan ook mag zijn, het gebouw trekt toch de aandacht door zijn ligging aan het Vrijthof: vóór de rooilijn van de aanpalende panden langs het plein en gedeeltelijk ook voor de kerk van Sint Servaas. In het gebouw zetelde de zogeheten ’Hoofdwacht’, dat was de centrale militaire commandopost, waaraan alle andere wachtposten van het garnizoen in en rondom de stad moesten rapporteren en waaraan zij verantwoording schuldig waren. De militaire organisatie in een vestingstad was buitengewoon complex. Dat alles werd gecoördineerd door de Hoofdwacht vanuit het gelijknamige gebouw aan het Vrijthof. Bij dreigend gevaar werd door de kanonnen voor de Hoofdwacht een waarschuwingsschot gelost. Overigens werden ook de sleutels van de zeven stadspoorten hier bewaard.

De Hoofdwacht is een schitterend voorbeeld van militaire architectuur uit de achttiende eeuw en is als zodanig een uniek monument. Als ‘uniek’ werd het echter niet altijd gewaardeerd. In het tweede decennium van de twintigste eeuw werd verschillende keren aangedrongen op sloop van het bouwwerk. Gelukkig is er niets van die snode plannen terecht gekomen. Het gebouw leidde vele jaren een tamelijk onopvallend bestaan, nadat de Hoofdwacht haar eigenlijke functie had verloren.

Sedert een tiental jaren worden pogingen gedaan de Hoofdwacht weer een nuttige functie te geven in het Maastrichtse stedelijke leven. In het verleden werd het aanzien van het Vrijthof – het plein was immers ook een place d’ armes, een militair paradeplein – bepaald door dagelijkse parades van het garnizoen, door militaire ceremonies, door straffen en de altijd aanwezige militairen die op wacht stonden voor het gebouw. Thans is het schildwachthuisje weer herplaatst; het ceremonieel wachtlopen en de parades van verschillende Maastrichtse schutterijen en de vlaggenparade op Koningsdag trekken vandaag de dag weer regelmatig veel belangstellenden.

De Hoofdwacht werd in 1774 gebouwd ter vervanging van een ouder wachthuis. De voor- en zijgevels werden opgetrokken uit grijsblauwe Naamse hardsteen terwijl de achtergevel in baksteen is uitgevoerd. Het fronton is gevuld met mergelsteen. Oorspronkelijk was het fronton grijs geschilderd en voorzien van het stadswapen. Op de begane grond lagen de officierswachtkamer en de soldatenwachtkamer en op de verdieping werd in de negentiende eeuw het bureau van de Commandant ingericht en tevens een bibliotheek annex krijgsraadkamer.

Terug naar overzicht